Op de rand van chaos in data strategie

Het is essentieel om een balans te vinden in de organisatie tussen chaos en starheid. In de literatuur wordt dit 'the edge of chaos' genoemd.

Wanneer je denkt aan de problemen die een data consultant oplost, krijg je misschien de indruk dat ik chaos en onzekerheid probeer te minimaliseren. Maar dat is eigenlijk niet helemaal waar. Het is essentieel om een balans te vinden in de organisatie tussen chaos aan de ene kant, en starheid aan de andere kant. In de literatuur wordt dit 'the edge of chaos' genoemd.

De organisatie als organisme

Een organisatie komt, net als een organisme, tot stand, functioneert in een normale staat, en verdwijnt weer. Tijdens haar bestaan huurt een onderneming mensen in om bepaalde taken uit te voeren, heeft interacties met externe partijen en evolueert in functie van klantvraag. In Darwin's 'The origin of species' lezen we hoe organismen bepaalde overlevingsstrategieën ontwikkelen door natuurlijke selectie.

Bijvoorbeeld, om voedsel efficiënter te verzamelen of om zichzelf te beschermen tegen roofdieren. Een bedrijf heeft geen duizenden jaren om te evolueren door natuurlijke selectie, dus het heeft een andere manier nodig om een succesvolle strategie te bereiken.

Wat is strategie?

Key performance indicators (KPI's) worden gebruikt om te meten of vooraf bepaalde strategische doelstellingen effectief worden bereikt. Maar wat is strategie eigenlijk? En hoe kom je tot een strategie? Er wordt veel gezegd en geschreven over dit onderwerp, maar het is niet altijd gemakkelijk om door de bomen het bos te zien.

Als werkdefinitie van strategie gebruiken we Porter's 'What is strategy' (1996) om de volgende beschrijving naar voren te brengen:

Strategie is het samenspel van elementen die samen de concurrentiepositie van een bedrijf bepalen in relatie tot zijn omgeving.

â€
Voorbeelden van deze verschillende elementen kunnen het aanbod van bepaalde diensten of producten zijn, de operationele best practices rond bepaalde kerncompetenties, de mate van flexibiliteit in het omgaan met verandering, of de manier waarop er wordt samengewerkt met een netwerk van partners om efficiëntie en win-win situaties te creëren.  

Met omgeving bedoelen we hier de concurrenten, de klanten en leveranciers, het wettelijke kader en op langere termijn de sociale en milieu trends waarmee het bedrijf geconfronteerd wordt.
Als we Ovans' "What is strategy again? (2015) erbij betrekken, zien we dat je het meeste van de literatuur over strategie kunt verdelen in drie brede richtingen: een groter stuk van de taart grijpen, de taart groter maken voor iedereen, of een stuk van de taart grijpen wanneer de kans zich voordoet.

Een organisatie als complex adaptief systeem

Als we naar een organisatie kijken als een organisme in een ecosysteem, wordt het duidelijk dat een bedrijf een complex systeem is dat blootgesteld wordt aan allerlei min of meer voorspelbare interne en externe invloeden. Een organisme is een typevoorbeeld van een complex adaptief systeem.

Complexe systeemtheorie bestudeert het gedrag van systemen die evolueren, leren en zich aanpassen. Deze theorie biedt een perspectief vanwaar bedrijven concepten kunnen lenen en vanwaar zij de dynamiek kunnen modelleren die zij intern en in de markt ervaren. Complexe adaptieve systemen kunnen worden beschreven als een netwerk van actieve, individuele elementen die op verschillende manieren interageren gebaseerd op interne regels, op hun toestand op een bepaald moment, en op hun op ervaring gebaseerde strategieën.

Daarnaast heeft een complex adaptief systeem het vermogen om te leren en kan zich dus aanpassen aan de omgeving. Eerdere interacties leiden tot ervaring die het systeem gebruikt om de elementen waaruit het bestaat te herzien en te reorganiseren. De lessen uit het verleden zullen door het systeem worden gebruikt om zijn interne regels aan te passen om een strategie voor de toekomst te ontwikkelen.

Verder zal het systeem een manier ontwikkelen om voorspellingen te doen over de toekomst. Een complex adaptief systeem is een open systeem, en staat dus in communicatie met de buitenwereld. De voorspellingen van het systeem zijn gebaseerd op de aannames van de elementen over interacties binnen en buiten het systeem.

Een waardevolle metafoor uit de complexe systeemtheorie, is de edge of chaos theorie. Deze theorie suggereert dat een onderneming het beste functioneert in een staat tussen orde en chaos, tussen willekeur en starheid. De edge of chaos is een organisatorische staat die het mogelijk maakt om een hoge mate van responsiviteit, variëteit, creativiteit en vitaliteit te tonen.

Implicaties voor je strategie

Sta genoeg vrijheid toe in je organisatie, maar niet te veel. Bied genoeg structuur, maar niet te veel. Wees alert op bepaalde trends binnen je organisatie en experimenteer met nieuwe diensten en producten, nieuwe klantsegmenten of distributiekanalen. Welke strategie je ook volgt, de metafoor van de edge of chaos uit de complexe systeemtheorie biedt een waardevol inzicht om een bepaalde houding te cultiveren: durf fouten te maken, en leer ervan. Het is de moeite waard om hier een KPI aan te koppelen - bijvoorbeeld, het beschikbaar maken van uren onder je werknemers om te experimenteren.